Argitaletxeetako mentalitatea eta digitalizazioranzko bidea

Iturria: O'Reilly Radar

Frankfurt-eko Tools of Change for Publishing konferentzian Timo Boezeman editoreak esan du digitaleranzko trantsizioan argitaletxeek teknologiaren eta negozioaren panorama aldatzeak dakarzkien erronkak baino haratago, badutela funtsezko arazo bat: beren mentalitatea. Ondoko elkarrizketan Boezeman-ek lurraldeei atxikitako eskubideak, abagune teknologikoak eta DRMak aipatzen ditu, baina esaten du argitaletxeek lehenik eta behin onartu behar dutela "aldaketa beharrezkoa dela." 

Zein da argitaletxeek gainditu behar duten eragozpenik handiena digitaleranzko trantsizioan?

TB: Transtsizioan duten oztoporik handiena mentalitatea da. Argitalpena industriarik zaharrenetako bat da eta orain analogikotik digitalerako transtsizioari aurre egin beharrean aurkitzen da, musikaren industriak izan zuena baino bi bider lasterragoa gertatzen ari den trantsizio bati hain zuzen. Herbehereetan nire inguruan ikusten ari naizena da --eta ez dakit AEBn gertatzen dena edo zena berbera den-- argitaletxeek ez dutela ikasi nahi musikaren industriak egin zituen hutsegiteetatik, eta hutsegite guztiak errepikatzen ari direla: DRMak, prezio altuak, titulu gutxi izatea eskuragarri, irakurgailu eta ebook-formatu desberdinek sortzen dituzten zailtasun teknikoak, etab. Ikusiko balute mundua agudo aldatzen ari dela, laster digitala analogikoa baino handiagoa izango dela eta aldaketa beharrezkoa dela, guztioi lagunduko ligukete --baita kontsumitzaileei ere.

Zein dira eragozpenak, berrikuntza digitalerako, DRMen ikuspegitik?

TB: Galdera zaila da hori. AEBn eta Erresuma Batuan ekosistema itxiak daude, hala nola Amazon, Google, Barnes&Noble eta iBookstore. Herbehereetan ez dugu horrelakorik; jokalari horietako inor ez dago oraindik han. Oraintxe bertan, fitxategi mota bakarra dugu: EPUB, hemen eskuragarri dauden irakurgailu guztiek onartzen dutena --baita iPadak ere-- eta ebook-saltzaile guztiek dutena.  

Argitaletxe gehienek DRMak erabiltzen dituzte beren tituluak babesteko, nahiz eta erraza den haiek urratzea, nahi izanez gero. Ebook-en prezioa oro har tapa gogorreko liburuaren %75 ingurukoa da; paperezko liburuen prezioa argitaletxeak ezartzen du hemen --legez-- eta ezin dute aldatu saltzaileek. Oraingoz, horren ondorioa da ebook-saltzaileek ez dituztela ebooken prezioak jaisten, nahiz eta hori onartzen den -- prezio finkoa paperezko liburuentzat bakarrik da. Horren ondorioa da kontsumitzaileek esaten dutela ebookak garestiegiak direla.

AEBko egoerarekiko egin dudan konparaziora itzuliz: guk Amazon bat bagenu -- bere ebook formatua eta irakurgailua izango lituzkeen saltzaile handi bat-- gutxiago axolako luke sistemak DRMduna izan ala ez. Baina gure egoeran, hainbat arazo daude: lehenbizi, irakurgailu batean ebook bat izatea; bigarrena, hura irakurtzea — Adoben erregistratu beharra duzu DRMdun ebookak zenbait irakurgailu eta tabletetan erabiltzeko; eta, azkenik, saltzaile bat baino gehiago eta/edo irakurgailu bat baino gehiago erabiltzea.

Zer eragin izango du hodeiko teknologiak argitalpen digitalaren aurrerabidean?

TB: Nik asko sinesten dut hodeiko teknologian, baina zaila gertatzen da mentalitateagatik. Teknologia horrek irakurtzea lagunduko du, zeren liburuak hodeian baldin badaude, utz baitiezaiekezu irakurleei haiek harpidetza bidez irakurtzen, banan-banan haiek erosten ibili beharrik gabe, Spotifyk musikarekin egin duen bezala, edo dagoeneko 24Symbolsek liburuekin egiten duen bezala. Eta urrats bat aurrerago, hor duzu HTML5ek ahalbidetuko duen aukera, liburuetan URLak balira bezala nabigatzeko. Horrek beste abantaila batzuk ditu — ez duzu sistema eragile jakinetarako programatu beharrik, esate baterako.

Horretan erronka handiena, ordea --musikan bezalaxe-- egin daitekeen dirua da. Spotifyk erakusten du dirua egin daitekeela, baina oso irabazi-marjina txikiarekin. Hori "ezer ez baino hobea" dela pentsatu beharko al genuke, bestela diru-sarrerak galduko liratekeelako edo ilegalki deskargatuko litzatekeelako? Ala "zerbait gehiagoren hasiera" dela pentsatu beharko genuke, alegia, gora egingo duten diru-sarrerena, agian  kontsumitzaileen mentalitatea ere aldatuko dela, edukia ordaintzea merezi duela pentsatzerantz, eta horrela prezioak berriro igo litezkeela?

Zer uste duz dela garrantzitsuagoa eskuragarri izatea ala jabe izatea?

TB: Biak, nik "zaporeak" deitzen ditudanetan sinesten baitut.  Kontsumitzaile bakoitzari zapore diferentea eskaini beharko zenioke. Beti, edo gutxienez datozen hamarkadatan, izango da jendea paperezko liburuak gustuko dituena. Agian haien exijentziak areagotu egingo dira — kalitate hobea, koloreak, etab. — baina papera hemen izango da denboraldi batean. Bestetik badituzu pertsonak liburu digitalak irakurtzen dituztenak, baina beren edukiaren jabe izan nahi dutenak. Eta azkenik, badituzu pertsonak ez dutenak nahi edo ez dutenak behar eduki digitalaren jabe izatea, baina hura eskuragarri izan nahi dutenak, nahi dutenean, nahi duten bezala eta aukeratzen duten tresnan. Baina guztia perspektiban jartzen baduzu, esango nuke orain arte jabetzan oinarritu den liburuaren industriara datorren joera dela eskuragarri izatea.

Azkenean lurraldekako eskubideak desagertu egingo al dira?

TB: Gaur egun antolaturik dauden moduan, bai. Argitalpen-industriako mentalitatean aldatu behar den beste gauza bat da, kontsumitzailearengan pentsatzen hasi behar duela lehenik — ez zure liburuak saldu nahi dizkiozun liburu-dendan edo saltzailearengan, baizik eta zure produktuaren azken erabiltzailearengan. Harentzat onuragarriak al dira lurraldekako eskubideak? Ez. Hori nozitu besterik ez du egiten — horrek esan nahi du tituluak ez daudela eskuragarri leku guztietan une berean. Eta horrek, titulu batekiko interesa handia denean, pirateria sustatzea besterik ez du egiten. Filmen industriari begiratzea besterik ez duzu, adibideak ikusteko. Baina horrek ez du esan nahi eskubide horiek izateko arrazoirik ez dutenik; horrek esan nahi du eskubideez pentsatzeaz gain, kontsumitzailearengan ere pentsatu behar dela. Eta hori  argitalpen-industria guztiaren onerako da, zeren guk guztiok gure produktuengatik ordaintzeko prest dauden kontsumitzaileak nahi ditugu, ezta?